І вось ужо засталіся ў мінулым зімовыя канікулы з навагодняй Ёлкай, шакаладнымі цукеркамі, смачнымі мамінымі "булкамі", якія яна кожны год пякла да Новага года і Калядаў. Пара ісці ў школу і зноў садзіцца за падручнікі. Але нас з Колем гэта не вельмі засмучала. Дома былі мама і тата – прыклад велізарнай працавітасці, які мы бачылі кожны дзень.      Мама часам распавядала пра вайну і тыя пазбаўленні, якія яна перанесла, тата быў больш стрыманы і нешматслоўны. Але мы ведалі, колькі нягод яму прыйшлося перажыць на фронце. Ды і потым, пасля вайны, ён доўга хварэў, але не здаўся, таму што ведаў, трэба адужэць, каб быць паўнавартасным чалавекам і выгадаваць сваіх дзяцей. Наша сям'я не адрознівалася багаццем, але падтрымку сваіх родных у цяжкую хвіліну тут знаходзіў кожны. І так было заўсёды, нават калі мы, дзеці, падраслі і стварылі свае сем'і.
     Тагачасныя акцябраты шасцідзесятых гадоў, мы з братам з гонарам насілі свае значкі з партрэтам маленькага Валодзі. Да таго ж, імкнуліся не адставаць адно ад аднаго і, самі таго не ўсведамляючы, нябачна супернічалі адно з адным у вучобе. Мама з гонарам распавядала суседкам пра поспехі сваіх дзяцей, збірала ўсе пахвальныя граматы і ведамасці пра заканчэнне чарговых класаў.
     Мінск, дашчэнту разбураны падчас вайны, паступова аднаўляўся. Ён рос і прыгажэў. Насельніцтва пераязджала жыць у горад з вёсак, адкрываліся новыя прадпрыемствы, крамы, будаваліся кінатэатры, клубы, стадыёны, новыя школы і дзіцячыя сады, высаджваліся скверы і паркі.
     Жыхары дома №34 па вуліцы Розы Люксембург з цікавасцю сачылі за падзеямі ў свеце. Кожны дзень паштальён прыносіў і клаў у паштовыя скрыні, якія змяшчаліся каля дзвярэй кватэр гэтага драўлянага дома, кіпы газет і часопісаў. Людзі прачытвалі ўсё. Ніхто не жадаў быць у недасведчанасці таго, што адбываецца ў свеце. І не толькі цешыцца поспехамі краіны даводзілася людзям, хвалявацца таксама было ад чаго.
     – Дзетачкі мае дарагія! Усё ў нас будзе дабра, толькі б не было вайны.
     Гэтыя словы часта можна было чуць з вуснаў не толькі нашай мамы, але і іншых гаспадынь двара. Напружанае становішча на сусветнай арэне адбівалася нават на дзецях. Мы ж, гуляючы ў двары, часта чулі выццё гарадской сірэны, бачылі хмурныя твары сваіх бацькоў, якія прачыталі чарговае хвалюючае паведамленне ў "Правде" ці ў "Известиях".
     Але былі і прыемныя падзеі ў жыцці тагачаснага пакалення людзей, якія перажылі вайну. У кватэрах багацейшых гаспадынь з'яўляліся двухканфорачные пліты з газавым балонам. Халадзільнікам яшчэ не абзавёўся ў той час ніхто ў нашым двары, а вось тэлевізар быў. Першы тэлевізар з малюсенькім экранам велічынёй з далонь з'явіўся ў пакоі суседскага хлопчыка Сярожы. У іх пакойчык метраў дзесяць, дзе яны жылі ўпяцёх, набіваліся ўсе суседзі. Як цікава было паглядзець на гэты цуд тэхнікі, разглядзець кагосьці на экране і пачуць голас! Увесну 1961 года адбылася яшчэ адна незабыўная падзея – у космас паляцеў савецкі чалавек, Юрый Гагарын. Вестка пра гэта разляцелася па двары. Усе выйшлі са сваіх кватэр і ўважліва ўзіраліся ў неба, спрабуючы разглядзець там маленькую рухомую кропачку – касмічны карабель. Не вядома, ці можна было яго насамрэч разглядзець?
     – Мама! Ты ведаеш, што ў космасе цяпер лятае наш касманаўт? – спытаў Коля ў мамы, якая толькі што вярнулася з працы. Ён прыйшоў са школы раней і першым пачуў паведамленне па радыё, якое прачытаў знакаміты маскоўскі дыктар Левітан.
     – Не, – адказала здзіўленая мама.
     І я з братам сталі наперабой распавядаць ёй аб усім, пра што нядаўна самі даведаліся.
     Мама ж, паставіўшы сетку з прадуктамі і прыслухоўваючыся да нашых галасоў, тут жа прынялася за хатнія справы. Ёй некалі было адпачываць. Муж на працы, хутка вернецца, і яго трэба чымсьці накарміць. У яе заўсёды ўсё было па рэжыме, і члены яе сям'і ніколі не заставаліся галоднымі. Хаця, ежу не заўсёды можна было назваць вельмі каларыйнай. Мясных страў было мала, ды і тварог рэдка з'яўляўся на стале. Затое стравы з бульбы, яе завуць другім хлебам беларусаў, малочны суп, баршчы, бліны яна гатавала даволі часта.
     Не забывалі і мы пра сваю маму. Кожны год на дзень нараджэння і “8 Сакавіка” дарылі ёй падарункі ў выглядзе віншавальных паштовак. У тыя гады кішэнных грошай дзецям у нашым двары ніхто не даваў. Адкуль было іх узяць, калі людзі лічылі дні ад зарплаты да зарплаты.
     Памятаю, як у нейкім годзе ўзімку мама навучыла нас з братам рабіць сурвэткі. Яна выразала нам з простага бялізнавага матэрыялу два квадрата і паказала, як выцягваць па баках нітачкі. Мы сядзелі за сталом і старанна выраблялі свае сурвэткі. Але што ж далей? Коля першы намаляваў на ёй алоўкам "8 САКАВІКА". Да таго часу мы ўжо трохі ўмелі вышываць. Гэтаму рамяству навучыла нас мама. Вось так паступова мы з братам вышылі свае падарункі маме да яе свята. Адна з гэтых сурвэтак захавалася ў мяне. Яна ляжыць у папцы з дзіцячымі віншаваннямі маёй маме, якія яна збірала шмат гадоў і не толькі ад сваіх дзяцей, але і ад унукаў…
     Пасляваенны Мінск…
     У памяці засталіся яркія жывыя малюначкі майго роднага горада канца пяцідзесятых, пачатку шасцідзесятых гадоў. У той час я жыла ў самым цэнтры яго. Але ці шмат чаго бачыла? Не, зусім мала. У тэатры мы не хадзілі, у бацькоў не было досыць вольнага часу на частыя шпацыры са сваімі дзецьмі. Але сёе-тое я ўсё ж памятаю.
     Вуліца Савецкая і плошча Леніна. Сюды я часам хадзіла з мамай у краму. Чырвонага колеру цагляны даваенны будынак стаяў пасярэдзіне плошчы. На першым паверсе былі крамы – прадуктовая і ювелірная. У прадуктовай краме былі высокія шкляныя прылаўкі. Што ўжо на іх ляжала, не ведаю, у той час я не прыглядалася, але выбар быў вялікі. Памятаю гару каўбас, якія віселі за прылаўкамі. Самае галоўнае ўражанне стваралі вітрыны крамы. Чаго там толькі ні было! Ювелірныя ўборы, скрынкі дарагіх цукерак. Мне добра запомніліся вялікія шакаладныя і мармеладныя мішкі, вавёрачкі і зайцы. У нашай мамы не было досыць грошай, каб хоць штосьці з такіх дарагіх цукерак купіць для сваіх дзяцей. І мы маглі толькі любавацца імі. Але, неўзабаве, гэты будынак разам з крамамі знеслі. Ён ніяк не ўпісваўся ў цэнтральную плошчу горада.
     Памятаю, як бацька вадзіў нас з братам, яшчэ зусім маленькіх, на плошчу Леніна. Мы глядзелі на помнік Леніну і на такія ж маленькія, як і мы, ялінкі поруч Дома ўрада. Мабыць, тады іх толькі пасадзілі.
     На падыходзе да плошчы Леніна на вуліцы Савецкай захаваліся старыя дамы, якія стаялі яшчэ тады. У адным з іх была булачная. Нас з братам мама часам пасылала туды купіць хлеб. Памяшканне здавалася зусім невялікім. Пры ўваходзе ў яго заўсёды адчуваўся вельмі прыемны пах свежаспечанага белага хлеба. А якія духмяныя і смачныя булачкі з разынкамі прадаваліся тут! Іх не параўнаеш з сённяшнімі. Не ведаю, што памянялася пры выпечцы здобных булачак. Ды і тварожныя сыркі, якія часам купляла мама, былі вельмі смачныя. Можа быць, яны надакучылі цяпер? У "хрушчоўскія" часы, калі знік белы хлеб, а потым зрэдку яго пачалі "выкідваць" у булачнай, мы выстойвалі вялікія чэргі на вуліцы, каб купіць і нацешыцца ім, як самым смачным ласункам на свеце. Той духмяны водар белага "хрушчоўскага" хлеба, мне запомніўся на ўсё жыццё.
     На скрыжаванні вуліц Савецкай і Мяснікова і цяпер усё гэтак жа стаяць некалькі вельмі старых будынкаў таго часу. У адным з іх Дом фота. А раней, у той час, тут было трыкатажнае атэлье. Калі яго адкрылі, я не ведаю. Мне было гадоў дзесяць, калі мама разбагацела на тое, каб замовіць мне, маёй сястры і сабе ў гэтым атэлье па шарсцянай кофце. Я добра памятаю сваю першую цёплую сінюю кофту. Але, каб замовіць гэтыя рэчы, нам з мамай прыйшлося адстаяць у чарзе цэлую ноч.
     На вуліцы Валадарскага знаходзіцца будынак старога Радзільнага дома №1. У ім нарадзіліся мая сястра, мой брат і я, а пазней мой сын. А колькі яшчэ нованароджаных дзяцей горада Мінска з'явіліся на свет у гэтым будынку за ўвесь час існавання Радзільнага дама №1, мне цяжка ацаніць. Аднак, можна сказаць, што практычна ўсе дзеці майго пакалення нарадзіліся ў ім, бо тады ён быў адзіным на ўвесь горад.
     На вуліцы Гарадскі вал (раней – вуліца Ўрыцкага) размешчана дзіцячая бібліятэка. У ёй была запісана калісьці я і брала чытаць мастацкія кнігі. Пазней нават сына запісала. Праўда яму ўжо брала толькі літаратуру для школы. І сама сёе-тое чытала з яго кніг. Дарагая бібліятэка з майго дзяцінства, дзякуй табе за тое, што ты ёсць!
     Няміга ў шасцідзесятыя гады мінулага стагоддзя была вузенькай вулачкай з невысокімі старымі дамамі. Часам я хадзіла па ёй, зазіраючыся ў вітрыны невялікіх крам, на вокны і пад'езды дамоў. Шкада, што той старой вуліцы цяпер не захавалася. Але я вельмі рада, што ў маім горадзе Мінску засталіся маленькія астраўкі майго дзяцінства, шпацыруючы па якіх я магу ўспомніць што-небудзь вельмі цёплае і добрае і тым пацешыць сваю душу.
     
      10 частка аповесці