Мае вы дзеткі! Імкніцеся добра вучыцца ў школе, каб потым не гнуць спіну на цяжкай фізічнай працы, – часта паўтарала нам мама.      Успамінаю сваё ранняе дзяцінства.
     Танечке чатыры гадка. У яе ёсць старэйшы брат Коля. Яму пяць гадоў, і ён ужо ўмее чытаць буквар. Коля бярэ крэйду і асцярожна выводзіць на фарбаванай падлозе літару падобную на картачную хатку.
     "А"
     – А-а-а, – кажа ён.
     Побач ён таксама акуратна выводзіць іншую літару "Б". Гэта літара падобная на таўстуна.
     – Б-э-э,– кажа Колючы.
     "В" – гэта літара ў Колі падобная на надзьмутага папугая. "Г" – а гэта літара, як граблі...
     Так літара за літарай Коля вывеў увесь алфавіт.
     Танечка яшчэ не разумее ўсіх літар, але некаторыя ўжо запомніла.
     Коля піша – "МА-МА". А потым чытае:
     – Ма-ма!
     "ПА-ПА", – піша Коля. – "КО-ЛЯ"
     – Гэта я! – з гонарам прамаўляе ён.
     – Малайчына! – хваліць сына мама.
     – А ты думаеш, я так не магу! – з хітрасцю глядзіць на браціка Таня. Яна адбірае ў яго крэйду і хоць не вельмі роўна, але выводзіць "МА-МА". А потым чытае:
     – М - а! М - а!
     "ПА-ПА", – стараецца раўней напісаць сястрычка.
     – П - а! П - а! – з задавальненнем прамаўляе яна.
     – Разумніца! – хваліць яе мама.
     
     Калі мама хадзіла на бацькоўскія зборы маёй старэйшай сястры, яна брала нас з братам з сабой. Настаўніца дазваляла майму брату расказаць верш, які ён вывучыў дома. Мама ставіла Колю на парту, і ён чытаў верш, а я зачаравана, з вялікім гонарам у душы за брата, слухала яго. (Мой дарагі брацік! Ён быў маёй апорай, гонарам і радасцю ўсё яго жыццё, зараз яго няма, і мне яго вельмі не хапае…)
     Мы з братам вучыліся заўсёды з вялікім стараннем. Адзнакі ў школе былі добрыя, троек не было, толькі чацвёркі і пяцёркі. Да сёмага класа я хадзіла ў сваю 12-ю школу з вялікім задавальненнем, ні кроплі страху і няўпэўненасці ў мяне ніколі не было. Мае школьныя сяброўкі заўсёды цешылі мяне. Іх было шмат. Па цёмных і халодных зімовых вечарах мы заўсёды вярталіся са школы гуртом. Я, Люда Ідзльчук, Ларыса Грыгор'ева. Бо жылі ўсё побач. Запомнілася вузкая і бязлюдная вуліца Розы Люксембург, снег пад нагамі і цьмянае святло ад хісткіх лямпаў на правадах. Люда даходзіла дамоў першая, яна зварочвала направа да сваёй драўлянай хаты, мы з Ларысай ішлі далей. Потым разбягаліся – Ларыса ішла налева, праз двор танкасуконнага камбіната да свайго чорнага барака на канцы вуліцы Мяснікова, я ж – направа, да сваёй хаты на Розы Люксембург.
     Першыя настаўнікі – Тамара Іванаўна і Зінаіда Ануфрыеўна – сціплыя, спакойныя, уважлівыя, любячыя сваіх вучняў. Не памятаю ніводнага канфлікту, ніводнага крыку ў класе, заўсёды былі добразычлівыя адносіны паміж дзецьмі і настаўнікамі і паміж самімі дзецьмі.
     У нейкім, магчыма трэцім класе, мяне пасадзілі з хлопчыкам Сярожам на апошнюю парту. Успамінаю, як ён падарыў мне дзве маленькія фігуркі касцяных звяркоў – Ліса і Баранчыка. Я берагла іх доўгія гады. Гэты падарунак для мяне быў вельмі незвычайны ў тыя гады.
     Аднойчы ў тыя ж гады да нас у школу прыйшло пісьмо з Германіі (ГДР). Дзяўчынка пісала на рускай мове і прасіла перадаць пісьмо таму, хто сядзеў на той парце, якую яна паказала. Пісьмо патрапіла да мяне. У канверт была ўкладзена паштоўка, вельмі прыгожая, незвычайная для мяне і для ўсіх маіх аднакласнікаў. Яна пералівалася бліскаўкамі. Дзяўчынка хацела перапісвацца са мной. Я паслала пісьмо ў адказ і чакала наступнае. Яна зноў напісала, але ўжо па-нямецку. Хто перавядзе? Нямецкі я, вядома ж, не ведала. Знаёмых з гэтай мовай не аказалася. У школе настаўніца ведала англійскі. Вось так мне прыйшлося скончыць гэту перапіску. Але паштоўкі засталіся на ўсё жыццё, як падарунак майго беднага, але шчаслівага дзяцінства.
     Маё школьнае жыццё пачалося ў 1960-м годзе. У першых класах мы ў школе пісалі пёравымі ручкамі. Стараліся, каб не пасадзіць у сшытках кляксы, прамакалі напісанае прамакаткамі. Пярынка рыпала, псавала паперу, асабліва, калі сшытак быў з таннай паперы. Але дзеці стараліся, выводзілі літары, фарміруючы прыгожы почырк. Затым, у класе пятым ці шостым з'явіліся першыя шарыкавыя ручкі. Іх трэба было запраўляць чарніламі і сачыць, каб гэтыя чарнілы не скончыліся ў ручцы. Таму прыходзілася насіць бутэлечку з чарніламі з сабой. І толькі ў старэйшых класах з'явіліся шарыкавыя ручкі. Успамінаю, як у класе хтосьці выхваляўся сваёй імпартнай ручкай з трыма рознакаляровымі стрыжнямі. Мы глядзелі на ручку, як на вялікае дзіва. Так цяпер дзеці глядзяць на новы “класны” айфон.
     
     
      8 частка аповесці