Мае карані - Произведения Татьяны Домарёнок-Кудрявцевой
Мае карані
Мае карані
Гэта быў дваццаты год мінулага стагоддзя. У краі белых бяроз і чырвоных рабін, пухнатых елак і высокіх хвой, звілістых рэчак і гразкіх балот Магілёўскай вобласці Круглянскага раёна згубілася невялікая беларуская вёсачка Хількавічы. Жылі ў ёй добрыя і працавітыя людзі, Бога шанавалі і славілі, зямлю родную бераглі. Спраў у іх заўсёды было звышдастаткова. Аднак людзі не баяліся ніякай працы – зямлю аралі, сеялі хлеб, бульбачку, гародніну, лён, фруктовыя сады садзілі і верылі ў свой шчаслівы лёс.      Сем'і ў вёсцы былі вялікія. У кожнай хаце па пяць, а то і па восем дзетак. У гэты цяжкі час бедным сялянам жылося няпроста. То засуха не дасць выгадаваць добры ўраджай, і тады ў вёсцы настае голад, то тыф ці іспанка папакошвае людзей. Апрача таго сяляне ў большасці сваёй былі непісьменныя і ўсё жыццё выконвалі цяжкую фізічную працу, апрацоўваючы зямлю ўручную плугам і сахой. У вёсках яшчэ не была падведзена электрычнасць, у хатах палілі лучыны. Але людзі жылі, не маркоцячыся, і верылі ў шчаслівую будучыню сваіх дзяцей.
     І праўда, жыццё на беларускай зямлі паступова наладжвалася. Непісьменныя сяляне аддавалі сваіх дзяцей вучыцца грамаце. І хоць вясковым хлапчукам і дзяўчынкам часам даводзілася ісці ў школу за некалькі кіламетраў у лапцях ці нават басанож, вучыліся яны з велізарным жаданнем. Нават калі ў халодных класах з-за цемры было дрэнна відаць, што настаўнік піша на дошцы. Ці з-за мноства хатніх спраў прыходзілася па начах, забраўшыся на печ, пры цьмяным святле лучыны выконваць хатняе заданне. Дзеці маладой краіны Саветаў адважна глядзелі ў будучыню і верылі ў сваё шчасце.
     Вось і ў маёй бабулі Домны і дзядулі Андрэя падрасталі дзеці: старэйшыя - Піліп і Мітрафан, Кацярына і Ганна, малодшыя - Аляксей і Вольга і самы маленькі Андрэйка.
     – Дзетачкі мае, кравіначкі мае дарагія! – цешылася матуля, гледзячы, як сталеюць яе дзеці.
     А яны, вядома ж, адказвалі бацькам такім жа трапяткім каханнем і клопатам. Дзеці наперабой імкнуліся дапамагчы, беспярэчна выконваючы ўсе просьбы і даручэнні строгага бацькі і добрай мамачкі. У сям'і, дзе верылі ў Бога, чыталі малітвы, у той час было грэшна не паслухацца бацькоў.
     Сын, Піліп, стаўшы ўжо зусім сталым, уступіў у калгас. Малодшыя дзеці яшчэ працавалі дома, дапамагаючы апрацоўваць зямлю, даглядаць скаціну. Мая мама, Вольга, успамінала, што бацька часта адпраўляў яе на калгасную пашу пасвіць коней ці кароў.
     Зімовымі вечарамі і нават начамі пры лучыне старэйшыя дочкі, Кацярына і Ганна, а таксама мая бабуля Домна пралі на калаўротах ніткі, каб потым саткаць на кроснах палотны, адбяліць і высушыць іх, а да вясны сшыць сабе абноўкі. Колькі бяссонных начэй правялі гэтыя цярплівыя працаўніцы! Але як жа ім было прыемна і радасна на душы, калі па вясне ўся іх родная сям'я красавалася ў новых сарафанах і кашулях.
     Мая мама, якая нарадзілася ў сямнаццатым годзе, у той час была яшчэ маленькай, але ўжо ўсё разумела. Жэўжыкам яна бегала басанож па зямлянцы, слухаючы гутаркі старэйшых і атрымліваючы асалоду ад цудоўных песень сваіх прыгажунь сясцёр. Чаму яны жылі ў зямлянцы? Справа ў тым, што перад рэвалюцыяй іх вёска згарэла. Гэта адбылося выпадкова. Бацькі на Сёмуху з'ехалі на кірмаш, а дзеці ў нечай хаце пачалі смажыць яечню і спалілі вёску. Так распавядала пра гэтае здарэнне мая мама. У іх тады яшчэ быў пан, немец. Ён жыў у багатым маёнтку ў суседняй вёсцы Паўлавічы. Пан займаў добрыя ўрадлівыя землі, а сялянам аддаў самыя дрэнныя, пяшчаныя, на якіх нічога не расло. Яго прыслужнікі, ім ён таксама вылучыў кавалачкі лепшай зямлі, ведаючы, у каго на вёсцы якія сем'і, пасылалі да пана працаўнікоў для нарыхтоўкі лесу і сплаву яго ў Нямеччыну. А калі згарэла вёска Хількавічы, сяляне прасілі ў пана лесу на будаўніцтва новых хат, але ён яго не даў.
     Жыць у зямлянцы было вельмі цяжка вялікай сям'і маёй мамы, і таму бацька Андрэй вырашыў ехаць на заробкі ва Ўкраіну здабываць вугаль у шахтах. Працаваць яму давялося ў вельмі дрэнных умовах, вугаль сапсаваў дзядулю вочы, і ён стаў слепнуць. Хоць з шахт бацька Андрэй вярнуўся з мяшком грошай, неўзабаве царскія грошы змяніліся на "керанкі". Так знік увесь заробак на будаўніцтва новай хаты. І толькі калі ў Пецярбургу і Маскве адбылася Вялікая Кастрычніцкая рэвалюцыя, сялянам вёскі далі крэдыт на лес і лыка для лапцей.
     Мая мама ўспамінала, як браты сплялі і ёй новенькія беленькія лапцікі для школы. І яна радавалася сваёй абноўцы.
     Неўзабаве з'явілася радыё, якое звязала жыццё маленькай вёсачкі з жыццём усёй неабсяжнай краіны Саветаў. Цікаўныя сяляне ішлі да бляшанай талеркі, якая вісела на слупе ў цэнтры вёскі, каб паслухаць, што ж робіцца дзесьці там, як усім здавалася, вельмі далёка ад іх, у Маскве і Мінску, пачуць незнаёмыя галасы і новыя песні.
     – Мае вы дзетачкі дарагія, мае вы ластаўкі! – часта казала матуля Домна, ласкава гледзячы на сваіх дзяцей, любуючыся на іх маладосць і прыгажосць. – Дай Бог, каб ваша жыццё было шчаслівей за майго.
     Як не засцерагалі Анёлы-захавальнікі гэтую бацькоўскую хату, аднойчы ў яе прыйшла бяда. Сур'ёзна захварэў старэйшы сын Мітрафан. Ён удзельнічаў у вайне з Дзянікіным і, на няшчасце, зваліўся там з каня. Пасля гэтага нага ў яго не гаілася доўгі час і гнаілася. Пасля вяртання дахаты, у яго пачаліся сухоты косткі. Маці лячыла сына, як толькі магла. Пасылала малодшую дачку Вольгу на балота за жабамі, напарвала іх і прыкладвала да незагойных ран так, як раіў мясцовы доктар. Але нічога не дапамагала. А сухоты аказаліся вельмі заразнымі. Неўзабаве ад Мітрафана заразіліся іншыя дзеці. Адно за адным у росквіце сіл памерлі Мітрафан і Піліп, Кацярына і Ганна. Колькі гора давялося перажыць сям'і!
     Час ішоў. Брат, Аляксей, з'ехаў жыць у Данбас. З бацькам і маці засталіся мая мама Вольга і яе малодшы брацік Андрейка. Які ж гэта быў разумны і цямлівы хлопчык, ды і рукі ў яго былі залатыя! Але і яму не пашанцавала . Дызентэрыя падкасіла хлапчука, а вясковы лекар ці то ад няведання, ці то адмыслова (са слоў маёй мамы) прызначыў няправільнае лячэнне, і Андрейка памёр. Потым бацька маёй мамы зусім аслеп, і тады ўсе гаспадарчыя клопаты ляглі на дзіцячыя плечы іх адзінай дачкі Вольгі.
     Да гэтага ў школе ёй удалося скончыць усяго толькі адзін клас, а як марылася далей вучыцца! Але бацька сказаў:
     – Умееш распісацца і добра. Трэба працаваць.
     Вядома, дзяўчынцы яшчэ хацелася пагуляць. І таму яна часам збягала да суседзяў, каб хоць трохі пацешыцца і адпачыць. Аднойчы ў суседскай хаце яна залезла на печ і разгаварылася са старэнькай бабуляй. Тая распавяла ёй пра сваю нялёгкую долю, пра тое, што жыццё у яе было цяжкім, і шчасця яна мала ведала. Заслухаўшыся бабулю, дзяўчынка заснула тут жа на печы. І ў гэтую ноч ёй прысніўся прарочы сон, які, як па макулінках, вызначыў увесь ход яе далейшага жыцця. Вядома, у той час яна не магла яго да канца зразумець. Таму запісала, каб не забыцца, усё, што ўбачыла ў сне. Яе маці, мая бабуля, параіла ёй пакласці свае запісы за абразы ў куце, і часам прасіла дачку перачытаць іх. Напэўна, таму мая маці вельмі добра запомніла свой сон і ўспамінала яго на працягу ўсяго жыцця.
     Вось так яна распавядала мне яго ў свае восемдзесят гадоў:
     Сніцца ёй, што пайшла яна па сцяжынцы ў лес шукаць сваё шчасце. Ідзе, а насустрач ёй бяжыць рыжая ліска.
     – Куды ты ідзеш, дзяўчынка? – пытае.
     – Іду сваё шчасце шукаць!
     – Няма яго нідзе, – памахала хвастом ліска і ўцякла.
     Ідзе дзяўчынка далей. Глядзіць, а перад ёй стаіць шэры воўк. Зырк вачамі, прынюхаўся. Пытае:
     – Куды ты ідзеш, дзяўчынка?
     – Іду сваё шчасце шукаць!
     – Дурненькая, нідзе ты яго не знойдзеш! – адказаў шэры.
     – Знайду! – упарта паўтарыла дзяўчынка і пайшла далей.
     Глядзіць, з лесу выходзіць вялікі Леў. Ідзе ён, а поўсць на галаве ў яго раздзімаецца, як пухнатая касматая шапка, з-за гэтай поўсці не відаць нават яго вачэй. Леў сеў каля дзяўчынкі, запытаўся:
     – Куды ты ідзеш, дзяўчынка!
     – Іду шчасце шукаць!
     – Шчасце тваё далёка, у Гарбатага схавана. Толькі ён можа даць табе шчасце. І ты не шукай яго. Яно цябе само знойдзе. Ты будзеш доўга жыць на свеце, і табе надакучыць усё гэта жыццё. Ты будзеш прасіць смерці, але яна не захоча да цябе прыйсці. А шчасце тваё потым адбяруць у цябе цыганскія дзеці. Навошта табе такое шчасце? Давай, я цябе лепш цяпер з'ем!
     – Навошта табе мяне есці, – адказвала дзяўчынка Ільву. – Бачыш, у мяне адны костачкі!
     – Нічога, – пакруціў галавой Леў, – я магу перагрызці твае костачкі. Глядзі, якія ў мяне вострыя зубы!
     Пры гэтых словах Леў шырока разявіў сваю пашчу і паказаў ёй бліскучыя белыя іклы і доўгі чырвоны язык.
     – Не еш мяне Леў! Лепш скажы, куды мне ісці, і дзе цяпер маё шчасце?
     – Тваё шчасце далёка. Ты няхутка сустрэнеш яго.
     – Так навошта ты мне пасылаеш гарбатага, лепш дай прамога! – узмалілася дзяўчынка.
     – Калі ты застанешся з прамым, то шчасця табе не відаць. Толькі з гарбатым ты знойдзеш сваё шчасце, – адказваў ёй Леў. – Добра, ідзі з Богам і хутчэй, бо зараз прыйдуць мае дзеці, а іх у мяне трое. Яны з'ядуць цябе, і я з імі тады не зладжуся.
     Спалохалася дзяўчынка і ўцякла ад Ільва далей. Глядзіць, а наперадзе драўляны масток праз рэчку. А па рэчцы качачкі плаваюць. Ступіла яна на масток, і адразу апынулася ўжо не на мастку, а на драўляным тратуары. Ідзе, аглядаецца. Вакол яе незнаёмыя людзі: дзяўчыны і хлопцы абдымаюцца, смяюцца. Зразумела яна, што гэта нейкі горад. Ідзе далей па тратуары. Глядзіць, сядзіць ля хаты дзядуля, міласці просіць. Падышла да яго дзяўчынка і кажа:
     – Няма ў мяне дзядуля нічога. Я сама заблудзілася. Вось і не ведаю, дзе я, і куды мне ісці.
     – Беднае дзіцё, – адказваў ёй дзядуля. – На, вазьмі вось гэтыя дзве манеткі і купі сабе што-небудзь паесці. Ты, відаць, прагаладалася.
     Узяла манеткі дзяўчынка, падзякавала старому. Стала і разглядае іх: на кожнай намалявана па тры капейкі, але дзяўчынка не ведае, што з імі рабіць. Бачыць, а наверсе, на правадах, сядзіць Варона, разгойдваецца з боку ў бок і кажа ёй:
     – Ідзі туды, уніз па тратуары, уздоўж гэтай вузкай вуліцы. Там убачыш латочніцу. Яна будзе прадаваць свежыя булачкі. Купі ў яе адну. Разламі на дзве палоўкі. Адну з'еш сама, а другую – аддай мне.
     Дзяўчынка так і зрабіла. Пайшла ўніз па вуліцы, бачыць – стаіць жанчына з латком. А ў ім гарачыя булачкі. Дала яна латочніцы тры капейкі, атрымала свежую булачку. Разламала напалову. Адну палоўку з'ела, іншую паклала ў разяўленую дзюбу Вароны. Тая тут жа схапіла лёгкую здабычу і паляцела. А дзяўчынка засталася. Стала і глядзіць на тры капейкі, якія яшчэ засталіся, і думае: "Куплю я такую ж смачную булачку і аднясу яе дзядулю, бо гэта яго грошы. А ён такі слабы, што і не зможа схадзіць за булачкай".
     Купіла дзяўчынка булачку і аднесла старому. Вядома, яна магла б гэтую булачку з'есці і сама, бо ёй так хацелася есці. Але яна гэтага не зрабіла, бо пашкадавала старога.
     Пасля дзяўчынка, а гэта была мая маці Вольга, прачнулася…
     Але што б у тыя цяжкія для іх сям'і гады ні казаў ёй бацька, яна і сама ўсё разумела. Яе бацькі старэлі. І каму цяпер, як ні ёй, было клапаціцца і дапамагаць ім.
     Вось як апісвала мая старэнькая мама сваё жыццё ў той час:
     " Матуля мне сказала:
     – Ты, дачушка, хочаш ісці ў школу. А што мы будзем есці, хто нас будзе карміць? Цяпер трэба табе даставаць харчы.
     Я спытала:
     – Адкуль іх дастаюць?
     Мама адказала:
     – З зямлі.
     Я сказала:
     – Матуля! Скажы, дзе трэба капаць зямлю, я буду капаць і дастану харчы.
     – Не, дачка, не лапатай трэба даставаць! Я табе пакажу, як гэта трэба рабіць.
     Павяла мяне да плуга і кажа:
     – Ты будзеш хадзіць за плугам і даставаць харчы.
     Потым мы паехалі на гарод. Там трэба было капаць бульбачку. Увесну мая сястра пасеяла, а за лета памерла з сухот. Так я і стала харчы здабываць. Арала, хоць мне плуг быў па бараду, а каса да ручкі была роўна са мной. Усё рабіла: арала, сеяла, жала, касіла, маці і бацьку карміла, карову і каня карміла. Вось якое ў мяне было жыццё".
     У цяжкай працы праходзілі гады сталення маёй мамы. Але яе бацькі не маглі жадаць сваёй адзінай дачцэ такой жа цяжкай сялянскай долі, якая выпала ім. І вось калі ёй споўнілася сямнаццаць гадоў, матуля вырашыла, што хоць будзе цяжка заставацца адным, усё-такі трэба адпраўляць дачку ў горад уладкоўваць сваё жыццё. Бабуля Домна ў той час была хворая сухотамі і вельмі баялася, каб дачка не заразілася. Вось так мама і з'ехала з роднай вёскі шукаць сваё шчасце зусім без грошай, таму што ўзяць іх было неадкуль.
     Гэта быў трыццаць пяты год. Горад Мінск, у той час яшчэ зусім маленькі, сустрэў яе драўлянымі тратуарамі і брукамі. Не, тут у яе не было ніякіх сваякоў, у якіх можна было б спыніцца. Але маёй маме пашанцавала . На вакзале яна сустрэла знаёмую дзяўчыну са сваёй жа вёскі. Так, у той час шматлікія маладыя людзі з'яжджалі ў горад у пошуках лепшай долі. Маміна знаёмая дапамагла ёй. Яна прывяла яе ў яўрэйскую сям'ю, дзе патрабавалася хатняя прыслужніца.
     Так мая мама і засталася ў Мінску. Спачатку ёй было цяжкавата. Першая гаспадыня была не занадта добрая. Для сну яна адвяла маёй матулі толькі кут на падлозе ў кухні ды і карміла яе вельмі дрэнна. Але паступова мама раззнаёмілася і перайшла працаваць у лепшую хату. А яшчэ пазней яна змагла ўладкавацца афіцыянткай у сталовую школы міліцыі. Там мама і пазнаёмілася з маім будучым бацькам, маладым курсантам Іванам. Выхадзец з вёсачкі Захараўка Крупскага раёна, бацька ў той час ужо скончыў сем класаў сельскай школы, шмат дзе змог папрацаваць, удзельнічаў у арганізацыі калгасу ў сваёй роднай вёсцы і адслужыў у арміі. Па кірунку ён патрапіў вучыцца ў мінскую школу міліцыі. Вучыўся мой бацька добра. Пасля заканчэння школы ён жаніўся на маёй маці, а на новай працы яму праз некаторы час уручылі ключы ад аднапакаёвай кватэры.
     Пачалося шчаслівае жыццё маіх маладых бацькоў. Мама зноў пайшла ў школу, каб працягнуць вучобу. Бацька вельмі кахаў яе і дапамагаў вучыцца. Гэта былі прадваенныя гады. Прайшло некалькі гадоў шчасця і бясконцай радасці. Але жыццё зноў падкінула свой непрыемны сюрпрыз. Аднойчы ўначы дваццаць другога чэрвеня сорак першага года, калі мама заначавала ў сяброўкі, а бацька вяртаўся з камандзіроўкі, пачалася вайна. Раніцай, прыбегшы дахаты, мама знайшла на стале толькі яго запіску: " Мяне пасылаюць у тыл у кірунку да Гомелю. А ты едзь да сваіх бацькоў у вёску". У двары іх дома ўжо стаяла грузавая машына. Туды садзіліся жонкі міліцыянераў, якія пайшлі на фронт. Схапіўшы толькі некалькі рэчаў, якія трапілі пад руку, мама паехала разам з усімі ў кірунку да Масквы. Яна разумела, што пару гадзін назад па той жа дарозе ехаў разам са сваімі калегамі і яе муж. Пазней ён апынуўся на працы ў тыле, дзе выконваў мноства даручэнняў камандавання, потым – на франтах Вялікай Айчыннай вайны.
     Ну, а мама? Яна даехала да Талачына і адправілася пешшу ў сваю вёску Хількавічы. У бацькоўскай хаце яе сустрэлі хворыя старыя. Яе матуля толькі нядаўна ледзь-ледзь загаіла таплёным малаком сухоты, добра, што ў іх была карова, а бацька ўсляпую яшчэ штосьці мог рабіць. Але і тут да іх у вёску неўзабаве падступіла яшчэ большае гора. Надыходзячыя немцы спалілі яе дашчэнту, адабралі ўсю скаціну. Мамін сляпы бацька яшчэ здолеў вынесці з падпаленай хаты керасін, соль і запалкі. А збожжа, сабранае перад самай вайной, хітры дзядуля закапаў у гародзе. Вось і ўсё, што засталося ў іх на тры гады халоднай і галоднай вайны. Мая мама да марозу выкапала зямлянку, так рабілі ўсе людзі ў яе спаленай вёсцы. Адзежа ва ўсіх была вельмі беднай, на кастрыцы варылі суп і таўклі збожжа ў ступе, каб хоць нейкія аладкі спячы з яго. Ад голаду і холаду ў маёй бабулі Домны зноў адкрыліся сухоты. Мама не магла пакінуць старых і сысці ў партызаны, і таму ёй, маладой дзяўчыне, даводзілася не салодка. Немцы спрабавалі выведаць у яе, дзе партызаны, а не атрымаўшы адказу, вялі на растрэл. Але Бог ратаваў маю маму. І яна выжыла пасля трох такіх нямецкіх спроб, таму што дапамагалі выпадковыя акалічнасці, і ёй удавалася хавацца ад кулі ці прыкідвацца забітай.
     Усе гэтыя гады, пакуль мама была ў акупацыі, мой бацька ваяваў. Спачатку ў тыле пад Масквой, выконваючы адказныя даручэнні, затым у войсках адмысловага прызначэння пры абароне Масквы і подступаў да яе. Ён удзельнічаў у парадзе войскаў у Маскве на Чырвонай плошчы ў сорак першым годзе. Затым, у сорак другім годзе – у арганізацыі сувязі з партызанскімі атрадамі і разгортванні працы ў вызваленых ад фашыстаў раёнах БССР. На Калінінскім фронце ў кастрычніку сарок другога года ён быў прыняты кандыдатам у члены ВКП(б). У сорак пятым годзе ўступіў у рады Камуністычнай партыі. За баявыя заслугі ён атрымаў ордэн і шмат медаляў. Бацька, таксама як і мама, як і ўвесь народ краіны Саветаў, верыў у перамогу Чырвонай Арміі і давяраў тагачаснаму кіраўніку краіны Сталіну. Што б ні казалі цяпер пра вайну, я ведаю з аповедаў маіх родных, простых людзей, што Сталіну вельмі верылі людзі. І гэтая вера адыграла вялікую ролю ў нашай перамозе з нямецкімі захопнікамі.
     У сорак чацвёртым годзе Масква накіравала майго бацьку на працу ў Мінск. Бацька, не ведаючы, дзе знаходзіцца і ці жывая яго жонка, заехаў у родныя месцы маёй маці. І зноў шчасце знайшло іх абодвух. Яны сустрэліся!
     Як жа пасля гэтага было не адпусціць дачку разам з мужам у Мінск? Мае бабуля з дзядулем не маглі паступіць інакш. І іх Вальгута з'ехала разам са сваім Іванькай.
     У Мінску мае бацькі пасяліліся ў маленькім пакойчыку, які ім выдзеліла дзяржава. У той час у разбураным горадзе было вельмі цяжка з жыллём. Людзі туліліся па шмат чалавек у невялікіх пакоях уцалелых будынкаў. І можна сказаць, што маме з бацькам яшчэ пашанцавала . У іх быў пакой з печкай і маленькай куханькай, з прыпекам для гатавання ежы. Вось гэты пакой і стаў месцам, дзе ім выпала шчасце нарадзіць і падгадаваць трох сваіх будучых дзяцей: маю сястру, брата і мяне.
     Вайна не пашкадавала і бацькоўскую сям'ю майго бацькі Івана. Брат Ціхан загінуў на фронце пры вызваленні Гомелю, і ў яго засталася жонка з малалетнім сынам. Брата Сямёна, які да вайны вучыўся ў Мінскам універсітэце на фізмаце, а падчас вайны служыў у партызанскім атрадзе №130, дваццаць другога лістапада сарок другога года замучылі нямецкія фашысты ў вёсцы Дзянісавічы Крупскага раёна па навучанні бургамістра, здрадніка Радзімы. Не пашанцавала і самаму малодшаму татаваму брату. Яго, падлетка, на пачатку вайны прымусова павезлі на працу ў Нямеччыну, а пасля вайны рэпатрыявалі.
     За тое, што з малодшым братам здарылася такая гісторыя, мой бацька быў строга пакараны. Яго без усякага разгляду звольнілі з міліцыі ў канцы сарок восьмага года. Ад перажывання ён моцна захварэў. Маёй маме давялося яго выходжваць, маючы на руках трох маленькіх дзяцей. Але зноў Бог пачуў маміны малітвы. Яна ўсё жыццё вельмі верыла ў Яго дапамогу. І бацька паправіўся, уладкаваўся на іншую працу, добра што Камуністычная партыя дапамагла яму ў гэтым, як былому франтавіку.
     Вось так мы, цяпер ужо дзеці маёй мамы Вольгі, выраслі ўсе і, дзякуй Богу, вывучыліся, атрымалі годную працу, стварылі сем'і і нарадзілі дзяцей.
     Зямное жыццё нашага роду працягнулася.
     Цяпер ужо няма на гэтым свеце маіх дарагіх бацькоў, Івана і Вольгі. Але я ганарлівая тым, што ў мяне былі такія бацькі. Усё жыццё яны пражылі з чыстым сумленнем, сумленна і высакародна, з гонарам несучы званне беларускага чалавека, чалавека вольнай краіны. Яны любілі сваю Радзіму і не здрадзілі ёй у цяжкую гадзіну.
     І хоць я ніколі ў жыцці не бачыла сваіх бабуль і дзядуль, я ўдзячная і ім за тое, што нарадзілася і жыву. Яны былі працавітымі людзьмі, мудрымі і цярплівымі, сапраўднымі беларусамі. Усё жыццё, як і мая мама, як і мая бабуля Домна, як і мой дзядуля Андрэй, я веру ў Бога, у свайго Анёла-Захавальніка, хаджу ў царкву і чытаю тыя ж малітвы, што чыталі яны. Я ведаю і веру, што толькі яны, мае добрыя душой і сэрцам продкі захоўваюць мяне і маіх родных, якія жывуць цяпер на святой беларускай зямлі, ад усялякіх нягод і няшчасцяў.
     Хай жа Бог захоўвае і іх душы на тым свеце!
     
     Гэты аповед на рускай мове
1.03.15
Каталог TUT.BY Rambler's Top100